– Theo quy định tại Điều 21 Bộ luật Dân sự năm 2015: người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi. Như vậy khi người sử dụng lao động (NSDLĐ) thuê người dưới mười tám tuổi làm việc thì được xem là sử dụng lao động chưa thành niên làm việc. Tại Điều 143 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định: Lao động chưa thành niên là lao động chưa đủ 18 tuổi phù hợp với điều kiện để sử dụng người chưa thành niên làm việc.
– Theo quy định của Bộ luật lao động thì độ tuổi tối thiểu của người lao động là 15 tuổi, trừ một số công việc luật cho phép sử dụng người dưới 15 tuổi thực hiện một số công việc nhất định. Tùy vào từng độ tuổi mà pháp luật quy định các quyền và nghĩa vụ khác nhau của NSDLĐ đối với NLĐ.
1. Nguyên tắc sử dụng người lao động chưa thành niên
Lao động chưa thành niên là một đối tượng đặc biệt, do đó khi sử dụng lao động chưa thành niên cần tuân thủ những nguyên tắc sau:
Thứ nhất, lao động chưa thành niên chỉ được làm công việc phù hợp với sức khỏe để bảo đảm sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách.
Thứ hai, người sử dụng lao động khi sử dụng lao động chưa thành niên có trách nhiệm quan tâm chăm sóc người lao động về các mặt lao động, sức khỏe, học tập trong quá trình lao động.
Thứ ba, khi sử dụng lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ; lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
Thứ tư, người sử dụng lao động phải tạo cơ hội để lao động chưa thành niên được học văn hóa, giáo dục nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.
2. Việc giao kết hợp đồng với người chưa thành niên
Thông thường người lao động sẽ trực tiếp giao kết hợp đồng với người sử dụng lao động. Tuy nhiên lao động dưới 18 tuổi họ là những lao động đặc thù do những người này chưa có sự phát triển đầy đủ về thể chất và tinh thần. Vì vậy khi giao kết hợp đồng lao động với đối tượng này cũng có những điểm khác biệt, cụ thể:
– Đối với người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi: thì người giao kết hợp đồng là chính người đó tuy nhiên còn cần văn bản đồng ý của người đại diện theo pháp luật của người đó.
– Đối với người chưa đủ 15 tuổi: thì người giao kết hợp đồng là chính người đó và người đại diện theo pháp luật của người đó.
3. Những điều cần lưu ý khi sử dụng người chưa thành niên làm việc
Thứ nhất, đối với người lao động chưa đủ 15 tuổi: Khi sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm việc, người sử dụng lao động phải tuân theo quy định sau đây:
– Phải giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người chưa đủ 15 tuổi và người đại diện theo pháp luật của người đó;
– Bố trí giờ làm việc không ảnh hưởng đến thời gian học tập của người chưa đủ 15 tuổi;
– Phải có giấy khám sức khỏe của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền xác nhận sức khỏe của người chưa đủ 15 tuổi phù hợp với công việc và tổ chức kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất một lần trong 06 tháng;
– Bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn, vệ sinh lao động phù hợp với lứa tuổi.
Thứ hai, đối với người lao động từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi: Người sử dụng lao động chỉ được tuyển dụng và sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi vào làm các công việc nhẹ theo quy định tại Thông tư số 09/2020/TT-BLĐTBXH, cụ thể là những công việc như sau:
– Biểu diễn nghệ thuật.
– Vận động viên thể thao.
– Lập trình phần mềm.
– Các nghề truyền thống: chấm men gốm; cưa vỏ trai; làm giấy dó; làm nón lá; chấm nón; dệt chiếu; làm trống; dệt thổ cẩm; thêu thổ cẩm; làm bún gạo; làm miến; làm giá đỗ; làm bánh đa; dệt tơ tằm; se sợi hoa sen; vẽ tranh sơn mài, se nhang, làm vàng mã (trừ các công đoạn có sử dụng hóa chất độc hại như sơn ta, hóa chất tẩy rửa, hóa chất dùng để ướp màu, hóa chất tạo mùi, tạo tàn nhang cong…).
– Các nghề thủ công mỹ nghệ: thêu ren; mộc mỹ nghệ; làm lược sừng; làm tranh dân gian (tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống…); nặn tò he; làm tranh khắc gỗ, biểu tranh lụa; nhặt vỏ sò, điệp để gắn trên tranh mỹ nghệ; mài đánh bóng tranh mỹ nghệ; xâu chuỗi tràng hạt kết cườm, đánh bóng trang sức mỹ nghệ; làm rối búp bê; làm thiếp mừng các sản phẩm từ giấy nghệ thuật trang trí trên thiếp mừng; làm khung tranh mô hình giấy, hộp giấy, túi giấy.
– Đan lát, làm các đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ từ nguyên liệu tự nhiên như: mây, tre, nứa, dừa, chuối, bèo lục bình, đay, cói, quế, guột, đót, lá nón.
– Gói nem, gói kẹo, gói bánh(trừ việc vận hành hoặc sử dụng các máy, thiết bị, dụng cụ đóng gói).
– Nuôi tằm.
– Làm cỏ vườn rau sạch; thu hoạch rau, củ, quả sạch theo mùa.
– Chăn thả gia súc tại nông trại.
– Phụ gỡ lưới cá, đan lưới cá, phơi khô thủy sản.
– Cắt chỉ, đơm nút, thùa khuyết, đóng gói vào hộp các sản phẩm dệt thủ công.
Thứ ba, đối với người lao động chưa đủ 13 tuổi: Người sử dụng lao động không được tuyển dụng và sử dụng người chưa đủ 13 tuổi làm việc, trừ các công việc nghệ thuật, thể dục, thể thao nhưng không làm tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa đủ 13 tuổi và phải có sự đồng ý của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.
Thứ tư, về những công việc và nơi làm việc cấm sử dụng người chưa thành niên làm:
Cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm các công việc sau đây:
– Mang, vác, nâng các vật nặng vượt quá thể trạng của người chưa thành niên;
– Sản xuất, kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác;
– Sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ;
– Bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, máy móc;
– Phá dỡ các công trình xây dựng;
– Nấu, thổi, đúc, cán, dập, hàn kim loại;
– Lặn biển, đánh bắt thủy, hải sản xa bờ;
– Công việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
Cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm việc ở các nơi sau đây:
– Dưới nước, dưới lòng đất, trong hang động, trong đường hầm;
– Công trường xây dựng;
– Cơ sở giết mổ gia súc;
– Sòng bạc, quán bar, vũ trường, phòng hát karaoke, khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở tắm hơi, cơ sở xoa bóp; điểm kinh doanh xổ số, dịch vụ trò chơi điện tử;
– Nơi làm việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên theo quy định tại khoản 2 Điều 9 Thông tư 09/2020/TT-BLĐTBXH
Thứ năm, về thời giờ làm việc:
– Thời giờ làm việc của người chưa đủ 15 tuổi không được quá 04 giờ trong 01 ngày và 20 giờ trong 01 tuần; không được làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm.
– Thời giờ làm việc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được quá 08 giờ trong 01 ngày và 40 giờ trong 01 tuần.
Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có thể được làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm trong một số nghề, công việc theo Phụ lục V Thông tư số 09/2020/TT-BLĐTBXH.
Thứ sáu, trong trường hợp người chưa đủ 15 tuổi vi phạm kỷ luật lao động thì việc xử lý kỷ luật phải có sự tham gia của người đại diện theo pháp luật.
4. Trường hợp người sử dụng lao động vi phạm quy định về lao động chưa thành niên.
Theo quy đinh tại Điều 28 nghị định 28/2020/NĐ-CP quy định mức xử phạt khi người sử dụng lao động vi phạm quy định về lao động chưa thành niên như sạu
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có hành vi không lập sổ theo dõi riêng hoặc có lập sổ theo dõi riêng nhưng không ghi đầy đủ nội dung theo quy định tại khoản 2 Điều 162 Bộ luật Lao động khi sử dụng lao động chưa thành niên hoặc không xuất trình sổ theo dõi khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi mà không ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật của người đó hoặc không được sự đồng ý của người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi;
b) Sử dụng lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc quy định tại khoản 2 Điều 163 của Bộ luật Lao động;
c) Sử dụng người dưới 15 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm;
d) Sử dụng người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi làm thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm, trừ một số nghề, công việc được pháp luật cho phép.
3. Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Sử dụng lao động chưa thành niên làm những công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc chỗ làm việc, công việc, ảnh hưởng xấu đến nhân cách của họ theo danh mục do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội chủ trì phối hợp với Bộ Y tế ban hành hoặc sử dụng lao động là người chưa thành niên làm công việc, nơi làm việc bị cấm sử dụng theo quy định tại Điều 165 của Bộ luật Lao động mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự;
b) Sử dụng người từ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép theo quy định tại khoản 1 Điều 164 của Bộ luật Lao động;
c) Sử dụng người dưới 13 tuổi làm công việc ngoài danh mục được pháp luật cho phép theo quy định tại khoản 3 Điều 164 của Bộ luật Lao động.
